Ik nam gisteren deel aan een conferentie over de oostelijke Middellandse Zee op het Begin-Sadat Centrum voor Strategische Studies (BESA) net buiten Tel Aviv; en omdat Tel Aviv het diplomatieke centrum is van Israël, trekken de evenementen een groot aantal diplomaten aan. Gisteren was geen uitzondering, met een minister van Buitenlandse Zaken en andere diplomaten uit verschillende oostelijke mediterrane landen, waaronder Albanië, Cyprus, Egypte, Griekenland en Turkije.
Mijn 15-minuten durend toespraak (die in zijn geheel hier kan bekeken worden) behandelde de rol van het islamisme in het gebied. In de vraag-en-antwoord periode, protesteerde de pas benoemde Turkse ambassadeur, Kemal Ökem, erg hevig tegen een aantal punten die ik had gemaakt omtrent zijn land. Ik verdedigde deze en daagde op mijn beurt Ökem uit (in een video die hier kan bekeken worden):
Pipes: Ik begon naar Turkije te gaan in 1972. Ik studeerde Turks, niet erg succesvol, maar ik studeerde het. Ik ben vele malen teruggegaan. En op dit ogenblik durf ik niet terug naar Turkije te gaan, want ik ben kritisch, zoals u misschien al hebt gehoord, jegens de overheid en in het bijzonder omdat ik de [mislukte] staatsgreep steun van 15 juli, [een houding] die een absolute schande is in Turkije. En aldus durf ik niet terug te gaan naar Turkije. En dus wil ik u vragen, mijnheer de ambassadeur, of het veilig is voor mij om naar Turkije te gaan en daar wat tijd doorbrengen of enkel gewoon gaan via de luchthaven? U heeft een grote luchtvaartmaatschappij waarvan ik het leuk zou vinden om die te gebruiken, maar ik durf die niet te gebruiken. Zou ik veilig naar Turkije kunnen gaan?
Ökem: Indien u zegt dat u de mislukte staatsgreep steunt waarbij 250 Turkse burgers werden gedood en indien u zegt dat u dat soort organisatie steunt die wij een terroristische organisatie noemen, die overigens een religieuze cultus is en die dit wil exporteren, indien u dat zegt, zou ik u eerder willen adviseren om niet naar daar te gaan omdat u een medeplichtige bent, beschouwd wordt als een medeplichtige. [gelach]
Pipes: Dat is wat ik verwachtte.
Ökem: Het is een te verwachten antwoord omdat het een legitiem antwoord is. Ik bedoel, ik zou u willen adviseren om goed juridisch advies in te winnen vooraleer u afreist naar Turkije.
 Kemal Ökem (rechts staande) en ik (links staande) in discussiie (foto: Yoni Reif) |
De naam van die "terroristische organisatie" werd niet uitgesproken, maar Ökem verwees duidelijk naar de zogeheten Fethullahçı Terör Örgütü of FETÖ (Fethullah Terreurgroep). Voor de rest van de wereld is het de Hizmet beweging die gesticht werd door Fethullah Gülen, een voormalige vertrouweling en belangrijke bondgenoot van Erdoğan, totdat de twee elk hun eigen weg insloegen. Niemand anders beschouwd deze [beweging] als gewelddadig en allerminst als terroristisch. Erdoğan's beschuldiging dat zij de poging tot staatsgreep van juli 2016 organiseerde, is ongegrond en absurd.
De verklaring van de ambassadeur heeft verscheidene interessante implicaties:
- Onuitgesproken bleef wat er met mij zou gebeuren indien ik dom genoeg zou zijn om mij naar Turkije te wagen, dus zal ik het hier maar eens expliciet stellen: indien iemand mij als een handlanger van FETÖ zou beschouwen, dan zou ik zonder aanklacht aangehouden en opgesloten worden voor wie-weet-hoe-lang.
- Dit is ondanks mijn lange staat van dienst om kritiek te uiten ten aanzien van de Gülen beweging. Zo bijvoorbeeld bracht het Middle East Quarterly, een tijdschrift dat ik publiceer, in 2009 een dermate belangrijk kritisch artikel uit over Hizmet geschreven door Rachel Sharon-Krespin, dat het vertaald en prominent geplaatst werd door het linkse dagblad Cumhuriyet.
- Een aartscriticus van de Sovjet Unie, zoals mijn vader, Richard Pipes, had geen probleem om Rusland te bezoeken in het nog steeds repressieve post-Stalinistische periode. Met andere woorden, Ankara, een lid van de NATO en een voormalige bondgenoot van de Verenigde Staten, legt een hoger niveau van gedachtencontrole op dan de U.S.S.R. dat deed.
 Mijn Koude Oorlog vader, Richard Pipes, kon Leningrad bezoeken in 1959. |
- Het lijkt er op dat Turkish Airlines de enige luchtvaartmaatschappij zou zijn waar passagiers eerst een ideologische proef moeten afleggen indien zij hopen om hun reis verder te zetten zonder dat ze gevaar lopen om in de gevangenis te worden gegooid.
Ik heb Turkije, een van mijn favoriete bestemmingen, de afgelopen 45 jaren 10 keren bezocht, met het laatste bezoek in 2012. Ik zal het land missen. Net zoals miljoenen Turken kijk ik uit naar de voortijdige beëindiging van het Erdoğan regime. (22 februari 2017)
Update van 10 maart 2017: In een vreemde coda tot mijn aanvaring [met de ambassadeur], sommeerde de Nederlandse premier Mark Rutte, de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlüt Çavuşoğlu, om weg te blijven en geen campagne te voeren in de Nederlanden. "Blijf hier weg!" waren zijn exacte woorden. Vervolgens voegde Rutte eraan toe dat "indien u toch besluit om te komen dan zal u geen chauffeur hebben om u te vervoeren, geen escorte, geen steun."
Update van 14 maart 2017: Burak Bekdil echode mijn analogie en schreef vandaag dat "Turkije in toenemende mate begint te lijken op Saddam Hoessein's Irak."
