De Islamistische beweging lijkt sterker dan ooit, maar van nabij bekeken worden er twee zwakke punten duidelijk die ze fataal kan worden en misschien wel snel.
Haar sterke punten zijn duidelijk. De Taliban, Al-Shabaab, Boku Haram en ISIS brengen het Islamisme - de ideologie die eist dat de Islamitische wet in alle ernst en in haar geheel zou worden toegepast – tot onverdraagzame extremen, roepend en tierend op brutale wijze hun weg banend naar de macht. Pakistan zou in hun handen kunnen vallen. De Ayatollahs van Iran genieten van het herstel dankzij het Akkoord van Wenen. Qatar heeft het hoogste inkomen per inwoner van de wereld. Recep Tayyip Erdoğan wordt dictator van Turkije. Islamistische agenten zwermen uit via de Middelandse Zee richting Europa.
 Het Akkoord van Wenen van juli 2015 gaf de Ayatollahs hernieuwde energie. |
Maar zwakke punten binnenin, in het bijzonder gekibbel en afgunst, kunnen de Islamistische beweging vernietigen.
De interne machtstrijd maakte in 2013 een boosaardige draai, toen islamisten abrupt de samenwerking met hun vorige patroon beëindigden en in plaats daarvan een vernietigende interne strijd begonnen. Het klopt dat de Islamistische beweging in haar geheel gelijkaardige doelen heeft, maar zij omvat verschillende intellectuelen, groepen en partijen met verschillende etnische voorkeuren, tactieken en ideologieën.
Haar interne verdeeldheid heeft zich snel en ver verspreid. Waaronder: Soennieten tegen sjiieten, vooral in Irak, Syrië en Jemen. Monarchisten tegen Republikeinen, met name in Saoedi-Arabië; niet-gewelddadige tegen gewelddadige vormen, vooral in Egypte; Modernisten tegenover middeleeuwse gedachtenpredikers, met name in Tunesië; en oude traditionele persoonlijke verschillen, met name in Turkije. Deze divisies interfereren met de beweging, omdat zij de wapens naar binnen keren.
De dynamiek hier is oud: Als Islamisten aan de macht raken, vechten ze onderling voor dominantie. Verschillen die er nauwelijks toe deden toen ze nog in de wildernis leefden, worden van groot belang naarmate de inzet hoger wordt. In Turkije bijvoorbeeld, werkten de politicus Erdoğan en de religieuze leider Fethullah Gülen samen totdat ze hun gemeenschappelijke vijand, het leger, uit de politiek stootten en zich vervolgens tegen elkaar richten.
Impopulariteit, het tweede probleem, is wellicht het grootste gevaar voor de beweging. Wanneer bevolkingen voor het eerst en rechtstreeks een Islamitisch regime ervaren, verwerpen zij het. Geloven in het abstracte omtrent de voordelen van een Islamitische wet is nog heel wat anders dan lijden onder de ontberingen ervan, variërend van de totalitaire verschrikkingen van Islamitische Staat (Daesh), vergeleken met de relatief goedaardige opkomende dictatuur in Turkije.
Tekenen van deze ontevredenheid omvatten de grote meerderheid van de Iraniërs die de Islamitische Republiek verwerpen, de golf van ballingen uit Somalië en de massale Egyptische demonstraties van 2013 die reeds tegen het regime van de Moslim Broederschap protesteerden nadat het amper één jaar aan de macht was. Net zoals vaak het geval is bij fascistische en communistische regimes, leidt Islamitische soevereiniteit vaak tot mensen die met hun voeten stemmen.
 Grote aantallen Egyptenaren eisten in juni 2013 het einde van het Islamistische regime. |
Als deze twee tendensen standhouden, stevent de Islamistische beweging af op problemen. Sommige analisten zien reeds het einde van het Islamitische tijdperk naderen en op de ruïnes ervan iets nieuws ontstaan. Zo bijvoorbeeld betoogt de Soedanese geleerde Haidar Ibrahim Ali betoogt dat een "post-Islamisering" tijdperk is begonnen, wanneer het Islamisme haar "vitaliteit en aantrekkelijkheid compleet heeft uitgeput, zelfs onder haar meest fervente supporters en liefhebbers."
De vijanden van het Islamisme hebben nog veel werk te verzetten. Moslims moeten zowel deze beweging bestrijden als het ontwikkelen van een dwingend alternatief om haar doel, het implementeren van de Islamitische wet, constructief uit te leggen wat het betekent om een moslim te zijn in 2016. Niet-moslims kunnen dienen als hun nuttige assistenten, die hen alles aanbieden, van applaus tot het financieren van wapens.
De zich opstapelende problemen binnen het Islamisme bieden een basis voor vertrouwen, maar niet voor zelfgenoegzaamheid, zoals weer een andere koers zich op elk gewenst moment kan aandienen. Maar als de huidige trends aanhouden, zal de Islamistische beweging beperkt blijven zoals voordien met het fascisme en communisme gebeurde, die de westerse beschaving wel beschadigden maar niet vernietigden.
Om het even welke trend, het Islamisme verslaan blijft een uitdaging.
Mr. Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is president van het Middle East Forum. © 2016 by Daniel Pipes. All rights reserved.
