Het akkoord over het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas dat op 15 januari werd aangekondigd, heeft bijna net zo ingrijpende gevolgen als het bloedbad van 7 oktober 2023 dat ertoe leidde.
De deal komt na vijftien maanden van aanhoudende besluiteloosheid van de Israëlische regering, waarin Jeruzalem twee tegenstrijdige beleidslijnen ten opzichte van Hamas volgde: de organisatie vernietigen en een akkoord met diezelfde organisatie sluiten.
Het eerste beleid, de overwinning op Hamas, sprak de Israëlische premier Benjamin Netanyahu duidelijk meer aan. Volgens mijn informele telling noemde hij "overwinning" 216 keer in 76 discrete verklaringen, van de onmiddellijke nasleep van 7 oktober tot het aansteken van de Chanoeka-kaarsen drie weken geleden. Soms, zoals in een verklaring op de Franse televisie, kwamen zijn zinnen neer op een spervuur van overwinningsuitspraken: "Onze overwinning is uw overwinning", zei hij. "Onze overwinning is de overwinning van Israël tegen het antisemitisme. Het is de overwinning van de joods-christelijke beschaving tegen de barbarij. Het is de overwinning van Frankrijk."
Netanyahu streefde ook niet alleen naar een gewone overwinning. Hij sprak afwisselend over "absolute overwinning", "duidelijke overwinning", "complete overwinning", "beslissende overwinning", "volledige overwinning" en "totale overwinning". Van deze formuleringen stond "totale overwinning" bovenaan, 81 keer genoemd en getoond via een "Total Victory"-honkbalpet tijdens een bezoek aan voormalig president Donald Trump.
 Retrospectief ironische foto van Trump en Netanyahu met een 'Total Victory'-honkbalpet. |
Interne Israëlische debatten bevestigden dat Netanyahu de voorkeur gaf aan de overwinning. Zo sloeg hij met zijn vuist op tafel en gaf hij zijn nationale veiligheidsteam een standje, volgens het Israëlische Channel 12: "Jullie zijn zwak. Jullie weten niet hoe je een harde onderhandeling moet voeren." Een goed geïnformeerde bron concludeerde: "Hij heeft de gijzelaars opgegeven."
Maar tegelijkertijd stond Netanyahu onder enorme druk om met Hamas te onderhandelen over de vrijlating van de Israëlische gijzelaars en daarmee impliciet de jihadistische organisatie te laten overleven. Door akkoord te gaan met onderhandelingen met Hamas, gaf Netanyahu gehoor aan twee machtige lobby's, één buitenlandse en één binnenlandse.
Internationaal zochten regeringen gretig naar een akkoord over de gijzelaars, hetzij omdat ze sympathiseerden met Hamas, hetzij omdat ze bang waren voor een vuurzee in het Midden-Oosten. Instellingen als de Verenigde Naties en het Internationaal Strafhof lieten de brede vijandigheid jegens Israël zien. Zelfs bevriende regeringen vreesden dat de gevechten die al Iran, Syrië, Libanon, Jordanië, de Westelijke Jordaanoever, Gaza, Saoedi-Arabië, de Rode Zee en Jemen omvatten zich verder zouden uitbreiden, en misschien hun eigen troepen erbij zouden betrekken, met onheilspellende gevolgen.
Ondertussen zette een binnenlandse lobby de regering onder druk om de terugkeer van gijzelaars tot het hoogste doel te maken. Lobbyleden lieten hun emoties zien, marcheerden en deden mee aan verschillende vormen van politiek theater, waarmee ze de publieke opinie wonnen. Peilingen lieten consequent een enorme meerderheid zien die gijzelaars belangrijker vond dan overwinning. Uit een peiling in oktober bleek dat 77 procent van de Israëliërs van mening was dat het "hoofddoel" van de oorlog in Gaza zou moeten zijn om de gijzelaars naar huis te brengen en 12 procent zei dat het moest zijn om Hamas omver te werpen. Een maand later bleek uit een andere peiling dat 69 procent een gijzelaarsdeal "belangrijker" vond en 20 procent opriep om de oorlog voort te zetten tot de overwinning.
Politici sprongen op de kar, waarbij de Israëlische president Isaac Herzog verklaarde: "Er is geen grotere morele, menselijke, Joodse of Israëlische verplichting dan onze zonen en dochters terug te brengen." Militaire leiders legitimeerden dit gevoel. Generaal Majoor (res.) Noam Tibon kondigde aan: "De vrijlating van alle gijzelaars is de hoogste missie van de oorlog, vóór welke andere missie dan ook! En die staat bovenaan onze prioriteitenlijst." Generaal Majoor (res.) Amos Gilad ging verder: "Er is geen overwinning mogelijk op Hamas als later blijkt dat er niet alles is gedaan om hen terug te halen. Een uitwisseling is een kwestie van nationale veiligheid."
 Generaal-majoor (res.) Noam Tibon: "De vrijlating van alle gijzelaars is de allerhoogste missie van de oorlog, vóór welke andere missie dan ook!" |
De voormalige stafchef van het Israëlische leger, Benny Gantz, verklaarde dat "de gijzelaars moeten worden teruggebracht, zelfs tegen een zeer hoge prijs." De woordvoerder van het leger, Daniel Hagari, voegde eraan toe: "We zullen alles doen, absoluut alles, om alle gijzelaars naar huis te brengen" en "we blijven toegewijd aan één centraal oorlogsdoel: de terugkeer van de 109 gijzelaars."
Verscheurd tussen zijn eigen voorkeur en deze dubbele druk, twijfelde Netanyahu meer dan vijftien maanden tussen overwinning en gijzelaars. Hij gaf opdracht tot een militaire aanval op Gaza die de capaciteiten van Hamas aanzienlijk verminderde, terwijl hij er een gedeeltelijke staakt-het-vuren mee ondertekende. Hij gaf opdracht tot de moord op Hamas-leider Ismail Haniyeh in Teheran, terwijl hij erop stond dat gijzelaars zijn grootste zorg waren.
Door geen besluit te nemen, kon Netanyahu moeilijke keuzes uitstellen en talmen om de val van de regeringscoalitie te vermijden. Uiteindelijk wees hij echter zijn voorkeur voor de overwinning af ten gunste van de gijzelaars en een beslissend staakt-het-vuren. De complexe overeenkomst in drie fasen bevat veel bewegende onderdelen en uiterst gedetailleerde bepalingen, zoals hoeveel en wat voor soort Palestijnen er moeten worden uitgewisseld voor wat voor soort gijzelaar.
 Het deel van de overeenkomst tussen Hamas en Israël dat betrekking heeft op de uitwisseling van gijzelaars voor gevangenen. |
In grote lijnen roept het op tot de vrijlating van 33 gijzelaars in ruil voor de vrijlating van meer dan 1.000 Palestijnen, waaronder moordenaars, die nu in Israëlische gevangenissen zitten; de terugtrekking van Israëlische troepen uit delen van Gaza; een toename van de hulp aan Gaza; de terugkeer van inwoners van Gaza in het grootste deel van Gaza en de opening van een grensovergang naar Egypte. Verder vereist het dat de onderhandelingen binnen 16 dagen na ondertekening worden hervat om te werken aan de vrijlating van alle resterende 65 gijzelaars in ruil voor meer vrijgelaten Palestijnse gevangenen, de volledige terugtrekking van Israëlische troepen uit Gaza en een permanent einde aan de vijandelijkheden.
Kortom, zoals Ariel Kahana, senior diplomaat en Witte Huis-correspondent van Israel Hayom, het stelt: "Met eigen handen helpt Israël zijn vijand om zich voor te bereiden op oorlog." Netanyahu weet dit uiteraard, al was het maar omdat eerdere uitwisselingen tot een ramp hebben geleid. Waarom heeft hij dan een deal geaccepteerd die zijn eigen coalitiepartner Itamar Ben-Gvir "verschrikkelijk" noemde?
Omdat hij bang is voor Donald Trump.
Op 7 januari verklaarde de verkozen president dat "de hel zal uitbreken" in het Midden-Oosten als Hamas de gevangenen die het vasthield niet vrijlaat. Dat leek te betekenen, zoals verkozen vice-president J.D. Vance het interpreteerde, druk op Hamas: "Het is heel duidelijk dat president Trump Hamas bedreigt en duidelijk maakt dat er een hel te betalen is."
Maar dat is niet het geval.
 Steven Witkoff dwong Netanyahu om de sabbat te schenden en zich te onderwerpen aan de wil van Trump. |
Deze nieuwe, agressieve aanpak, legt Ran Porat van Monash University uit, dwong Netanyahu "zijn standpunt te heroverwegen, in een poging Trump te sussen." In een onverwachte ironie merkt Sanam Vakil van Chatham House op dat "de regering van Biden niet bereid bleek om voldoende druk uit te oefenen op de Israëlische leiders", maar Trump deed dat wel. Netanyahu verzette zich tegen de timide president Joe Biden, maar stemde in met cowboy Donald Trump.
Waarom drong Trump zo hard aan op een deal? We kunnen alleen maar speculeren, maar ik denk dat hij geïnspireerd werd door de gebeurtenissen van 20 januari 1981, toen een vliegtuig met alle Amerikaanse gijzelaars opsteeg van Teheran, vlak nadat Ronald Reagan was beëdigd als president. Dit leidde tot een uitbundige en triomfantelijke inauguratie.
 Ronald Reagan spreekt tijdens zijn inauguratie op 20 januari 1981. |
Hij negeerde natuurlijk de zware toekomstige kosten van zijn tijdelijke succes. De deal bevrijdt honderden geharde radicaalislamitische criminelen, die nu vrij zijn om terug te keren naar hun moorddadige praktijken. Het verzekert bijna de voortzetting van de heerschappij van Hamas in Gaza. Het versterkt het radicaalislamitische moreel wereldwijd. Het vernedert de belangrijkste bondgenoot van het Westen in het Midden-Oosten. Het bevestigt ook het wispelturige, onbetrouwbare en ego-gedreven buitenlandse beleid van Donald Trump. Benjamin Netanyahu zal niet de laatste bondgenoot van de VS zijn die vernederd wordt door egocentrische presidentiële eisen.
Als we deze fout plaatsen in de context van de overdreven ambitie van George W. Bush ("opdracht volbracht"), het oppervlakkige defaitisme van Barack Obama ("van achteren leiden") en de geriatrische passiviteit van Joe Biden (de nederlaag in Afghanistan), wordt de puinhoop van het Amerikaanse buitenlandse beleid van de afgelopen 25 jaar duidelijk.
Dit brengt ons tot een onvermijdelijke conclusie: bondgenoten zoals Australië moeten hun afhankelijkheid van Washington verminderen. Dat zou wel eens goed kunnen zijn. Minder afhankelijkheid van Amerikaans leiderschap zorgt ervoor dat de geest scherper wordt, dat ongebruikte talenten kunnen worden benut en dat men te werk gaat bij het nastreven van serieuze doelstellingen. Zo zet een onbekwaam Amerika, zoals gesymboliseerd door het "verschrikkelijke" staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël, vrije landen ertoe aan om actiever hun eigen toekomst te bepalen.
Daniel Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is de voorzitter van het Middle East Forum en auteur van Israel Victory: How Zionists Win Acceptance and Palestinians Get Liberated (Wicked Son). © 2025 door Daniel Pipes. Alle rechten voorbehouden.
Addendum van 18 januari 2025. Bevestiging van mijn theorie hierboven over Trump die een inauguratiegeschenk van Israël eist, of anders, zei hij op 17 januari: "Eerlijk gezegd moet het gebeuren voordat ik de eed afleg ... we schudden elkaar de hand en we ondertekenden bepaalde documenten, maar het moet gebeuren." Nog directer dreigde hij: "Eerlijk gezegd moet het gebeuren voordat ik de eed afleg." Op 18 januari citeerde Trump zichzelf toen hij tegen Netanyahu zei: "Blijf gewoon doen wat je moet doen. Je moet — dit moet stoppen. We willen dat dit stopt, maar blijf doen wat gedaan moet worden." Vervolgens ging hij los over respect: "De Verenigde Staten moeten weer gerespecteerd worden, en snel. Maar respect is het belangrijkste woord dat ik gebruik. Als ze ons respecteren, zal het standhouden. Als ze ons niet respecteren, zal de hel losbarsten."
Bovendien zou Witkoff tegen Netanyahu hebben gezegd: "De president is een goede vriend van Israël geweest en nu is het tijd om ook een vriend van hem te worden." Daarmee maakt hij duidelijk dat dit een gunst was die aan Trump werd verleend, een soort maffia-achtige oproep tot gunsten.
Addendum van 20 januari 2025. Trump dankt Witkoff voor de overeenkomst:
Hij is een geweldige kerel. Ik zei: Ik moet een onderhandelaar voor mezelf vinden. We moeten een goede onderhandelaar vinden. Veel mensen zijn specialisten maar ze kunnen niet onderhandelen. Ze hebben geen persoonlijkheid of wat dan ook. En Steve wel, en Steve is een geweldige onderhandelaar, een zeer succesvolle kerel, maar hij is onze nieuwe speciale gezant voor het Midden-Oosten om ons te helpen deze grote doorbraak te bereiken, en dat had echt niet gedaan kunnen worden zonder Steve.
