Feiten

Sinds 25 maart marcheren duizenden, voornamelijk jonge mannelijke Gazanen door straten die bezaaid zijn door verwoeste gebouwen. Ze roepen leuzen en houden spandoeken omhoog. Ze marcheren vreedzaam met onbedekte gezichten, op klaarlichte dag, en spreken boos voor de camera's. Ze vallen niet Israël aan, maar Hamas, hun jihadistische overheersers. Als Jeruzalem hen aandacht schenkt, kan hun protest een positief keerpunt betekenen in het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Anti-Hamas-demonstranten marcheren tussen de ruïnes die Hamas over hen heeft gebracht.

Deze spontane, onvoorziene gebeurtenis begon met rouwenden tijdens een begrafenis in het Beit Lahiya-district van de Gazastrook en verspreidde zich vervolgens. Onder hun slogans, die ik persoonlijk in video's heb gezien, konden we het volgende lezen:

• "Weg met Hamas."
• "Hamas vertegenwoordigt ons niet."
• "Hamas, ga weg."
• "Hamas is terrorisme."
• "Hamas : terrorist."
• "Het Hamas-regime heeft ons vernietigd."
• "Laat Hamas naar de hel gaan."
• "Eruit, eruit, eruit, Hamas gaat eruit."
• "Stop het bloedvergieten."
• "Stop de oorlog, we willen leven."
• "We willen niet sterven."
• "Wij verwerpen de heerschappij van Hamas."
• "We willen een einde aan de oorlog."
• "We willen in vrijheid leven."
• "We willen in vrede leven."
• "Ja tegen vrede, ja tegen vrede."

Bij deze gelegenheid gingen demonstranten verder dan de eis om van Hamas af te komen en stelden ze een specifieke politieke eis: "De burgers hier eisen dat [Hamas] de [Israëlische] gevangenen vrijlaat." "Laat de [Israëlische] gevangenen vrij om een einde te maken aan de oorlog." (Merk op dat ze opzettelijk de naam van Israël niet noemen.)

Hamas reageerde aanvankelijk door personeel in burger in te zetten om de demonstranten te intimideren en te onderdrukken. Na verloop van tijd reageerde hij agressiever en noemde de demonstranten 'collaborateurs' en 'verraders'. Samen met geallieerde organisaties veroordeelde hij "deze verdachte individuen [die] net zo verantwoordelijk zijn als de [Israëlische] bezetting voor het bloedvergieten van ons volk en dienovereenkomstig zullen worden behandeld."

Wijlen Odai Nasser al-Rubai, 22, gemarteld en vermoord door Hamas.

Trouw aan zijn dreigementen, hield Hamas journalisten vast, bestrafte politieagenten die niet bereid waren de demonstranten uiteen te drijven en beloonde degenen die dat wel deden. Hij schoot in de lucht, arresteerde demonstranten en sloeg en martelde ze vervolgens.

Hamas heeft naar verluidt zes critici gedood, onder wie Odai Nasser al-Rubai die publiekelijk had aangekondigd: "Ik ben klaar met deze oorlog". Hij voegde eraan toe dat Hamas "me wil neerschieten". Als reactie daarop ontvoerde Hamas hem, martelde hem vier uur lang, bond hem vast aan de achterkant van een auto, sleepte hem door de straten, stak hem herhaaldelijk neer en dumpte zijn stervende lichaam in het huis van zijn familie. Rouwenden die zijn kist begeleidden, scandeerden vele slogans, waaronder "Hamas eruit, eruit, eruit". Tegelijkertijd riep zijn familie "de Almachtige Allah op om zijn moordenaars zoveel mogelijk leed toe te brengen" en hen streng te straffen.

Reacties

In een gezamenlijke verklaring riepen de machtige maar meestal geïntimideerde clanleiders van Gaza de Gazanen op om "een volksopstand te lanceren" en Hamas om "onmiddellijk zijn hand uit Gaza op te heffen". Fatah, de Palestijnse rivaal van Hamas, gaf Hamas onheilspellend de opdracht om "te reageren op de oproep van het Palestijnse volk in de Gazastrook".

Moumen al-Natour, een voormalige politieke gevangene van Hamas, is, zoals verwacht, opgetogen over deze beweging: "De anti-Hamas-demonstranten naast mij in Gaza die eindelijk hun eigen stem ontdekken nadat ze alles hebben verloren, behoren voor mij tot de dapperste mensen op aarde."

Arabische critici van Hamas hielden zich niet in, met de Saoedische journalist Rashed al-Qahtani misschien wel de meest scherpe. Qahtani noemde het geweld van Hamas tegen de inwoners van Gaza "verachtelijk, gruwelijk en terugkerend. Het wordt gekenmerkt door sadisme en vormt een poging om verderf, vernedering en oneer te brengen."

Het is niet verwonderlijk dat de Israëlische autoriteiten de protesten verwelkomden. "Hamas probeert je naar de hel te brengen, de oplossing ligt in jouw handen", sms'ten ze massaal naar de Gazanen. De Israëlische minister van Defensie Israel Katz richtte zich tot de "inwoners van Gaza" op X en adviseerde hen om "te leren van de inwoners van Beit Lahiya. Eis, net zoals ze deden, de verwijdering van Hamas uit Gaza."

Natour verwachtte dat onderdrukte Gazanen die hun leven riskeren om te protesteren tegen Hamas, de internationale reputatie van Hamas zouden aantasten: "Sommigen in het Westen zullen ongetwijfeld in de war zijn als ze zien dat Palestijnen de straat op gaan in Gaza en Hamas openlijk 'terroristen' noemen." Maar die westerlingen bleken duidelijk niet in de war, want monomane antizionisme betekende, zoals de Amerikaanse senator Bill Hagerty opmerkt, het negeren van de gebeurtenissen in Gaza: "Geen verontwaardiging van pro-Hamas radicaal links in de Verenigde Staten en geen berichtgeving van de reguliere media omdat het niet in hun verhaal past."

De Australische leider van de Groenen, Adam Bandt, sprak voor velen toen hij aanvankelijk de vervolging van de Gazanen door Hamas negeerde en in plaats daarvan Canberra opriep om te reageren met "druk op de extremistische regering van Netanyahu om een einde te maken aan de bezetting van Palestina, de hoofdoorzaak van het conflict, en een einde te maken aan de invasie van Gaza." Hierin herhaalde Bandt Al Jazeera, het propagandanetwerk van Hamas dat door demonstranten bij naam werd genoemd. Wat de protesten betreft, die vonden uiteraard plaats met oproepen tot "een einde aan de uitroeiingsoorlog van Israël tegen Gaza".

Oorzaken

Anti-Hamas-gevoelens onder de inwoners van Gaza zijn niet nieuw. Zelfs vóór 7 oktober gaven onderzoeken en anekdotisch bewijs aan dat de meesten van hen hun Hamas-opperheren verachtten. Maar de macht en brutaliteit van die opperheren beperkten het uiten van ontevredenheid tot gemompel en emigratie. Zo waren naar schatting 115.000 Gazanen, of ongeveer 5 procent van de bevolking, binnen acht maanden na 7 oktober vertrokken.

Veel meer verlangen ernaar om zich bij hen aan te sluiten. In de eerste helft van maart vroeg een enquête van Gallup International aan de inwoners van Gaza: "Zou je Gaza verlaten als je de kans krijgt?" Vier procent zou "familie naar het buitenland sturen, maar [zelf] in Gaza blijven", 38 procent "zou tijdelijk vertrekken maar in de toekomst terugkeren" en 14 procent "zou permanent vertrekken". In totaal probeert 56% van de bevolking op de een of andere manier te ontsnappen. Zelfs Khalil Shikaki, de Hamas-vriendelijke directeur van een Palestijns opiniepeilingsbureau, erkent dat Hamas de steun geniet van slechts "bijna een derde" van de Gazanen.

Maar waarom breken de protesten nu uit? Om twee belangrijke redenen. In de woorden van een activist: "We hebben absoluut niets te verliezen. We zijn alles al kwijt, dus we zijn niet bang." Even belangrijk is dat systematische Israëlische invallen de interne veiligheidstroepen van Hamas hebben gedegradeerd. Israël heeft dus op twee manieren een opening gecreëerd voor de Gazanen om eindelijk hun afkeer van Hamas te uiten.

Een typisch anti-Hamas-bord: "Genoeg van ontheemding en onteigening. Genoeg van moord en vernietiging. Stop het bloedvergieten."

Argwaan

De meeste waarnemers zijn van mening dat de protesten populair, oprecht en grootschalig zijn. Issa Karim, een dissidente schrijver uit Gaza, meldt: "Vroeger waren veel Gazanen die hun woede tegen Hamas wilden uiten, niet in staat om dat te doen. De Palestijnen voelen zich nu bevrijd en zijn verenigd in het zeggen van één ding: 'Hamas uit Gaza'." Ohad Merlin van de Jerusalem Post concludeert dat "de angstbarrière die 18 jaar lang in Gaza heerste onder het bewind van Hamas, is doorbroken." Analisten van het Washington Institute for Near East Policy vinden de "omvang en stoutmoedigheid" van de kritiek ongekend.

Maar de protesten leidden ook tot een achterdochtige reactie omdat, legt Merlin uit, "ze zo zeldzaam en verrassend waren dat analisten ze moeilijk als spontaan of authentiek konden zien." Justin Amler van de Australia/Israel & Jewish Affairs Council waarschuwt dat er geen reden is om aan te nemen dat de demonstranten in Gaza plotseling "waarden van vrede, coëxistentie en democratie" hebben omarmd. Sommige inwoners van Gaza spreken echter, samen met een rechtenstudent, van "echte vrede tussen Palestijnen en Israëliërs" en ze verdienen een kans om hun oprechtheid te bewijzen.

Andere sceptici gaan verder en vragen zich af of Hamas niet in het geheim samenspande met de demonstranten. De Israëlische journalist Zvi Yehezkeli vermoedt dat Hamas hen heeft toegestaan om te laten zien dat het niet totalitair is, om onderhandelingen met Israël uit te rekken en om inlichtingen te verkrijgen over zijn tegenstanders. Auteur Bassam Tawil van de Gatestone Institute waarschuwt dat we "ons niet voor de gek laten houden door de 'anti-Hamas'-protesten" en ziet bedrog: "dit is dezelfde Hamas die herhaaldelijk aan iedereen liet weten, jaren voordat zijn terroristen op 7 oktober 2023 Israël aanvielen, dat hij niet geïnteresseerd was in een nieuwe ronde van gevechten." Hoewel scepsis gezond is, getuigen de video's van een oprechte ernst en de moorddadige reactie van Hamas bevestigt dit.

Gevolgen

Protesten in Gaza hebben vrijwel geen kans om het ongrijpbare regime van Hamas omver te werpen. Ze hebben echter potentieel ingrijpende implicaties voor het Israëlische beleid ten aanzien van de strook - en dus voor de toekomst van Gaza. De demonstraties tonen op pijnlijke wijze aan dat er eindelijk inwoners van Gaza zijn die Hamas verachten en wijzen op de mogelijkheid van een toekomstige bezetting van een door Israël gesponsorde regering, vergelijkbaar met die waar Jeruzalem een jaar geleden om vroeg: "Burgerzaken en verantwoordelijkheid voor de openbare orde zullen gebaseerd zijn op lokale actoren met 'managementervaring'."

Ik noem dit een fatsoenlijk Gaza dat wordt gerund door fatsoenlijke Gazanen, waar Israëliërs toezicht houden op een management- en veiligheidsmacht die bestaat uit Gazanen, waar Israël buurland Egypte nastreeft door geen enkele uitdaging van zijn gezag te tolereren, maar verder de bevolking over het algemeen met rust laat. Een dergelijke oplossing vermijdt twee uiterst onaantrekkelijke alternatieven: directe Israëlische controle of voortzetting van het Hamas-bewind.

Ten minste sommige Gazanen begrijpen de noodzaak om de Israëlische opinie te beïnvloeden. Een demonstrant, een student aan de Islamitische Universiteit van Gaza, betreurt het dat Israël de Gazanen "dieren" noemt en hoopt dat de Israëliërs zullen stoppen met zeggen "dat zeven miljoen Palestijnen terroristen zijn". Hij en zij verdienen het om gehoord te worden in Jeruzalem en daarbuiten.

Daniel Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is oprichter van het Middle East Forum en auteur van het onlangs gepubliceerde Israel Victory: How Zionists Win Acceptance and Palestinian Get Liberated (Wicked Son).