Dekens, bommen of steekpenningen?
Waartoe dient de buitenlandse hulp?

Voormalig USAID-directeur Samantha Power.

Nadat president Donald Trump de subsidies van het Amerikaanse Agentschap voor Internationale Ontwikkeling (USAID) had bevroren, had de vertrekkende bestuurder Samantha Power moeite om woorden te vinden toen ze zich inspande om haar verontwaardiging te uiten:

Programma's die we uitvoeren, de mensen van wie we afhankelijk zijn, in sommige gevallen, voor levensreddende medicijnen. ... Of als je in Soedan bent en je hebt een kind dat wegkwijnt vanwege ondervoeding, een wonderpasta, een pindapasta die USAID levert, brengt dat kind terug van de rand van de dood - al die programma's worden stopgezet.

Kortom: blijf van USAID af!

Power negeerde echter zorgvuldig een reeks wandaden van USAID, zoals de 122 miljoen dollar die het agentschap, destijds grotendeels onder Powers controle, stuurde naar groepen die banden hadden met erkende terroristische organisaties. Met andere woorden, de volledige heroverweging van USAID die nu begint, had al veel eerder moeten plaatsvinden en is dringend nodig.

Buitenlandse hulp – dat wil zeggen financiële steun van het ene land aan het andere – werd tachtig jaar geleden, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, een belangrijk fenomeen. Twee factoren hebben de groei gestimuleerd: de verwoesting van de geavanceerde economieën van Europa en de wens om bondgenoten te steunen of te winnen in het kader van de opkomende Koude Oorlog.

De Britse econoom Peter T. Bauer.

Sindsdien is het een gangbare praktijk geworden in de internationale betrekkingen. Ondanks felle kritiek groeide de veronderstelling dat rijkere landen een deel van hun middelen aan armere landen moesten besteden; of, in de beroemde geestigheid van Peter Bauer, een Britse econoom: "Buitenlandse hulp is een systeem waarbij geld van de armen in rijke landen wordt afgenomen en aan de rijken in arme landen wordt gegeven."

Het waargenomen succes van het Marshallplan in Europa en het equivalent daarvan in Japan schiep de verwachting dat zorgvuldig geïnvesteerd geld landen van armoede naar welvaart zou kunnen brengen. Bijna een eeuw ervaring toont echter aan dat dit een hersenschim is. Elk land dat zich heeft ontwikkeld, heeft dat op eigen houtje gedaan. Het gratis geld dat buitenlandse hulp vertegenwoordigt, verstoort ongetwijfeld economieën en belemmert ontwikkeling.

Als we ontwikkelingshulp buiten beschouwing laten, blijven er drie basistypen hulp over: dekens (noodhulp), bommen (militaire hulp) en steekpenningen (politieke hulp). Noodhulp komt neer op liefdadigheid, het helpen van mensen in crisis. Het is onomstreden en relatief goedkoop, maar valt buiten de bevoegdheid van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Misschien moet het ministerie van Binnenlandse Zaken het behandelen. Militaire hulp bevordert de doelen van Washington door een bondgenoot te helpen vechten. Het behoort stevig toe aan het ministerie van Defensie. Politieke hulp, of het stimuleren van regeringen om door Washington gewenst beleid aan te nemen met betrekking tot zeer specifieke doelen, vormt een belangrijk instrument van diplomatie en hoort daarom thuis in het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Wat betreft de huidige onrust: de regering van Trump heeft de buitenlandse hulp niet stopgezet, maar vraagt zich af of deze in het belang is van de Amerikaanse belastingbetaler. Door een dergelijke boekhouding kan men vaststellen dat USAID op drie belangrijke manieren tekortschiet.

Ten eerste heeft die op klassieke bureaucratische wijze de neiging om de besteding van middelen te zien als een maatstaf voor succes. Om maar een berucht voorbeeld te noemen: het agentschap schepte op over zijn investering om malaria in Afrika te bestrijden, maar besteedde 95 procent van zijn geld aan consultants en aannemers, en slechts vijf procent aan medicijnen. Pas na aanhoudend vragen stellen door congrescommissies gaf USAID toe dat de cijfers die het citeerde geen verband hielden met wat het daadwerkelijk ter plaatse deed.

De Albanese premier Edi Rama.

Ten tweede heeft USAID de neiging om hulp als een recht te beschouwen. Als de baan van een Amerikaanse ambtenaar of diplomaat afhangt van het verstrekken van hulp, dan zal deze blijven stromen, ongeacht het nut ervan. Neem bijvoorbeeld Albanië, waar de Amerikaanse belastingbetaler de afgelopen zes jaar bijna 30 miljoen dollar heeft geïnvesteerd in hervormingen van het rechtsstelsel. In die tijd is niet alleen de corruptie toegenomen, maar heeft de Albanese leider Edi Rama ook anti-corruptiehulp verduisterd om zijn concurrenten het zwijgen op te leggen en gevangen te zetten. Inmiddels is de Albanese regering een mini-Turkije geworden in termen van versnipperde democratie, corruptie van de heersende partijen en vijandigheid jegens het Westen. Onbezorgd blijft USAID geld laten stromen.

Een soortgelijk probleem treft de militaire hulp. Wanneer Pakistan en Egypte miljarden dollars krijgen om islamitische terreurgroepen te bestrijden, hebben ze een prikkel om deze groepen in leven te houden. Persoonlijke corruptie geeft militaire leiders dan nog meer redenen om de islamitische dreiging in leven te houden.

Ten derde negeert USAID de negatieve impact van hulp op goed bestuur. De Palestijnse Autoriteit bijvoorbeeld, besefte dat ze niet ter verantwoording geroepen zou worden en nam daarom geen moeite om op een verantwoorde manier te regeren. Ze gebruikte westerse hulp om moord te financieren en vergelding uit te lokken, in de overtuiging dat donoren de wanpraktijken zouden negeren en de infrastructuur opnieuw zouden opbouwen. Doordat de hulpkraan vrijelijk vloeide, werden alle pogingen van de bevolking die onder de Palestijnse Autoriteit viel, om verantwoording af te dwingen van haar leiders, tenietgedaan.

Somalië, dat dertig jaar lang meer dan 1 miljard dollar per jaar ontving, is een nog extremer voorbeeld. De autonome regio Somaliland, die het noordelijke derde deel van Somalië vormt, ontvangt bijna geen hulp omdat internationale donoren de afscheiding ervan afwijzen. Toch zijn de levensstandaard en de veiligheid in Somaliland veel hoger dan in Somalië. De niet-erkende staat werd zelfs het eerste land ter wereld dat de integriteit van de verkiezingen verzekerde met biometrische irisscans.

Kort samengevat. Dekens voor de behoeftigen zijn goedkoop en niet-controversieel. Bommen om gemeenschappelijke vijanden te verslaan moeten met de nodige voorzichtigheid worden ingezet, zodat er geen kwesties van eigenbelang en moreel gevaar ontstaan. Omkoping mag nooit worden beslist door een ambassadeur of een USAID-projectleider, maar veeleer door de Nationale Veiligheidsraad, en alleen in zeldzame gevallen, opdat landen geen betaling verwachten in plaats van onderlinge samenwerking.

Kortom, buitenlandse hulp is nuttig maar moet – net zoals elke liefdadigheidsinstelling - met de grootste zorg worden beheerd.

Daniel Pipes is de voorzitter van het Middle East Forum en Michael Rubin is directeur beleidsanalyse van MEF. © 2025 door de auteurs. Alle rechten voorbehouden.