Twee hoog geprofileerde Franse romans, verschillend van timing en teneur, portretteren twee invloedrijke visies van een Frankrijk in de toekomst. Niet alleen goede lectuur (en beide vertaald in het Engels en in het Nederlands), stimuleren zij ons beiden om na te denken over de crisissen in het land omtrent immigratie en culturele veranderingen.
Jean Raspail (1925-) verbeeldt zich een raciale invasie over zee van vlotten en boten die vanuit het Indisch subcontinent traag maar vastbesloten koers zetten naar het zuiden van Frankrijk. In de roman Le Camp des Saints uit 1973 (vert. in het Nederlands als Het legerkamp der heiligen; Egmont, 2015), documenteert hij voornamelijk de hulpeloze, paniekerige Fransen terwijl de horde (een woord dat 34 maal wordt gebruikt) "gestaag aanzwelt en de aantallen doet toenemen."
Het is een schrille dystopische fantasie over het blanke ras en het Europese leven die overeenstemt met de vrees die werd uitgesproken door niemand minder dan Charles de Gaulle, de dominante politicus van het naoorlogse Frankrijk, die de niet-blanke Franse onderdanen verwelkomde "op voorwaarde dat zijn een kleine minderheid zouden blijven. Anders zou Frankrijk niet meer Frankrijk zijn. We zijn immers in de eerste plaats een Europees volk van het blanke ras."
Camp anticipeert tevens de notie van "De Grote Vervanging" (Le Grand Remplacement) geconceptualiseerd door de Franse intellectueel Renaud Camus, die anticipeert op de snelle vervanging "van de historische bevolking van ons land door immigrantenvolkeren die overweldigend van niet-Europese oorsprong zijn." Ruwweg dezelfde vrees - voor immigranten die het inheemse Franse volk verdringen en het land overnemen - inspireert de Front National partij, die tegenwoordig bijna 30 procent van de stemmen haalt en nog steeds groeit.
Michel Houellebecq (1956-) vertelt niet het verhaal van een land (Frankrijk) maar van een individueel (François) in zijn roman Onderwerping (Soumission, 2015). François is een vermoeide, ietwat decadente professor van de decadente beweging in de Franse literatuur. Hij ontbeert familie, vrienden en ambitie; hoewel slechts een midden veertiger, werd zijn wil om te leven uitgehold door steeds weer uithaalvoedsel te eten en een processie van inwisselbare sekspartners.
Wanneer een ogenschijnlijk gematigde islamitische politicus onverwachts in 2022 president wordt van Frankrijk, volgen een groot aantal radicale veranderingen elkaar snel op in het Franse dagelijkse leven. In een verrassende wending van de gebeurtenissen, wat aanvankelijk onheilspellend begint (met een lijk in het tankstation) verandert dit ineens in goedaardige zin (heerlijk Midden-Oosters voedsel). Gelokt door een goed betaalde en bevredigende baan, met het vooruitzicht om toegang te krijgen tot het huwen van meerdere mooie, volledig bedekte studentes, laat François vrij makkelijk zijn oude leventje achter zich en bekeert zich tot de islam, die hem de zegeningen biedt van luxe, exotisme en patriarchaat.
Terwijl de roman uit 1973 nooit het woord islam of moslims vernoemt, beukt zijn tegenhanger uit 2015 op beiden in - te beginnen met de titel: Islam in het Arabisch betekent 'onderwerping.' Omgekeerd, richt het eerste boek zich tegen het ras, terwijl het tweede het nauwelijks opmerkt (François' favoriete prostituee is een Noord-Afrikaanse). Een overname eindigt hels, de andere aangenaam. Het oudere boek is een apocalyptisch politiek traktaat vermomd als entertainment, het recentere heeft een literaire en sardonische visie op het verlies van de wil van Europa, terwijl het geen vijandigheid uitdrukt tegenover de islam of moslims. Het ene documenteert een agressie, het andere een troost.
De romans leggen twee grote, bijna tegenstrijdig naoorlogse gekruiste stromingen vast: de verleiding van een welvarend en vrij Europa tegenover de op afstand gelegen, verarmde volkeren, in het bijzonder moslims; en de verleiding voor een sterke Islam van een verzwakt, post-christelijk Europa. Op beide wijzen dreigt Europa, dat slechts 7 procent van de landmassa omvat van de wereld, maar gedurende vijf eeuwen lang (1450-1950) de dominante regio was, op het punt om haar gewoonten, cultuur en mores te verliezen, en enkel nog een extensie of zelfs afhankelijk te worden van Noord-Afrika.
De romans impliceren dat de alarmerende bezorgdheid die decennia geleden werd uitgedrukt (het beeld van massa's boze, gewelddadige duistere personen) thans normaal en zelfs goedaardig wordt bevonden (Midden-Oosterse universiteiten betalen hogere salarissen). Zij suggereren dat de tijd van paniek voorbij is en vervangen werd door een tijd van elegante capitulatie.
 Een visie op de toekomst die al gepasseerd is. |
Camp deed het water opspatten ter politieke Rechterzijde toen het voor het eerst verscheen, maar beide boeken wijden zich aan de hedendaagse wijdverbreide bekommernissen; Camp's heruitgave in 2011 sprong in een klap naar de top van de lijst van bestverkopende boeken in Frankrijk en Onderwerping (Soumission) werd vier jaar later simultaan de nummer #1 bestseller in Frankrijk, Italië en Duitsland.
Tweeënveertig jaren liggen er tussen deze twee boeken; 42 jaren vooruit in de toekomst springend, welk verhaal zou een futuristische roman ons in 2057 vertellen? Vooruitziende denkers zoals Oriana Fallaci, Bat Ye'or en Mark Steyn zouden een verhaal brengen dat uitgaat van een overwinning van de islam en hoe jacht wordt gemaakt op de weinige overgebleven christelijke gelovigen in Frankrijk. Maar ik voorspel bijna het tegenovergestelde: een rapport dat veronderstelt dat Camus 'grote vervanging' gefaald heeft en een gewelddadige onderdrukking van de moslims voorspelt (in de woorden van Claire Berlinski) "wegschuifelend uit de nevelen van de Europese geschiedenis" en vergezeld wordt van een nativistische Franse herbevestiging.
Mr. Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is president van het Middle East Forum. © 2016 by Daniel Pipes. All rights reserved.
