Het Midden-Oosten was twee dagen geleden getuige van iets radicaal nieuws toen het koninkrijk Saoedi-Arabië reageerde op een smeekbede van de president van Jemen en een 10-landen coalitie leidde om in te grijpen in de lucht en op de grond in het land. "Operatie beslissende Storm" vraagt veel reflecties:
Saoedische en Egyptische alliantie: Een halve eeuw geleden waren Riyad en Caïro betrokken in een oorlog in Jemen, maar toen steunden zij de partijen in de oppositie, respectievelijk de status-quo strijdkrachten en de revolutionairen. Dat zij thans bondgenoten zijn wijst op de continuïteit in Saoedi-Arabië tesamen met diepgaande veranderingen in Egypte.
Arabisch sprekenden slaan de handen in elkaar: Doorheen Israël's eerste decennia, droomden Arabieren ervan zich militair tegen te verenigen maar de realiteit van interne machtsstrijd en rivaliteit verbrijzelde elke dergelijke hoop. Zelfs bij drie gelegenheden ((1948-49, 1967, 1973) wanneer ze inderdaad samenwerkten, deden zij dat uit tegengestelde belangen en op ineffectieve wijze. Toch merkwaardig dat zij uiteindelijk moeten samensmelten niet tegen Israël maar tegen Iran. Dit verwijst impliciet naar hun inzicht dat de Islamitische Republiek Iran een reële bedreiging vormt en anti-Zionisme beschouwen als louter vermaak. Het wijst tevens op de paniek en de noodzaak op te treden als gevolg van een krasse Amerikaanse aftocht.
 Arabische leiders kennen een lange geschiedenis van vergaderingen maar niet van samenwerking. Van rechts naar links: Koning Hoessein van Jordanië, Gamal Abdel Nasser van Egypte, Yasser Arafat van de PLO en Moeammar Gaddafi van Libië in september 1970. |
Jemen in het middelpunt van de aandacht: Jemen speelde in de Bijbel, tijdens de opkomst van Islam en in moderne tijden, slechts een perifere rol; het lag nooit in de focus van wereldinteresse - tot ineens nu. Jemen lijkt op andere gelijkaardige landen zoals de Korea's, Cuba, de Vietnam's en Afghanistan - die vanuit het niets opeens in de focus van de wereldinteresse kwamen.
De koude oorlog in het Midden-Oosten werd heet: De Iraanse en Saoedische regimes hebben een tiental jaren lang duelerende blokken aangevoerd. Zij bestreden elkaar zoals de regeringen van de Verenigde Staten en de Sovjet Unie dat ooit deden, over concurerende ideologieën, spionage, hulp, handel en geheime operaties. Op 26 maart werd die koude oorlog weer heet en dat wellicht voor lange tijd.
Kan de door de Saoedi's geleide coalitie winnen? Hoogst onwaarschijnlijk zoals deze beginnelingen de door de strijd geharde geallieerden van Iran willen aanpakken op verboden terrein.
Islamisten domineren: De leider van beide blokken hebben veel gemeen: beiden verlangen ernaar om de heilige wet van Islam (sharia) universeel toe te passen, beiden verachten ongelovigen en beide hebben geloof omgeturnd tot een ideologie. Hun strijd bevestigt het islamisme als het enige spel dat wordt gespeeld in het Midden-Oosten, waardoor hun medestanders de luxe wordt gepermitteerd om elkaar te bevechten.
De alliantie Turkije-Qatar-Moslimbroederschap is in verval: Een derde alliantie van soennitische revisionisten, ergens tussen de sjiitische revolutionairen en de soennistische status-quoters in, is de voorbije jaren actief geweest in verschillende landen - Irak, Syrië, Egypte en Libië. Maar thans, voor een deel te danken aan de diplomatie die werd opgestart door de kersverse koning Salman van Saoedi-Arabië, leggen hun leden hun soennitische geloofsgenoten het vuur aan de schenen.
 Koning Salman van Saoedi-Arabië heeft met een militaire coalitie samen te stellen, iets gedaan zonder voorgaande. |
Geïsoleerd Iran: Ja, een agressief Teheran domineert thans vier Arabische hoofdsteden (Bagdad, Damascus, Beiroet en Sana'a), maar dat is tevens haar probleem: abrupte Iraanse winsten hebben velen in de regio (met inbegrip van eerder bevriende staten zoals Pakistan en Soedan) Iran leren vrezen.
Het Arabisch-Israëlische conflict in de marge: Zoals de Obama regering en Europese leiders geobsedeerd blijven door de Palestijnen en hen blijven beschouwen als sleutel tot het gebied, hebben de regionale spelers duidelijk veel meer dringende prioriteiten. Niet alleen kan Israël hen nauwelijks beroeren, maar de Joodse staat dient tevens als onuitgesproken steun aan het blok onder leiding van de Saoedies. Markeert deze wijziging een verschuiving op lange-termijn van de Arabische aanpak van Israël? Waarschijnlijk niet; van zodra de Iran-crisis afneemt, mogen we verwachten dat de aandacht terugkeert naar de Palestijnen en Israël, zoals dat altijd al het geval is geweest.
Amerikaans beleid in verwarring: In het Midden-Oosten werd terecht gespot toen Barack Obama en zijn naïeve collega's in 2009 verwachtten dat, door zich terug te trekken uit Irak, te glimlachen naar Teheran en door harder te werken aan de Arabisch-Israëlische onderhandelingen, zij het gebied aldus op orde zouden krijgen, wat een 'ommekeer' in Oost-Azië zou teweegbrengen. In plaats daarvan, konden de incompetente ketellappers aan de top van de Amerikaanse regering, geen gelijke tred houden met de snel-lopende, negatieve gebeurtenissen, waarvan ze velen zelf hebben veroorzaakt (anarchie in Libië, spanningen met de traditionele bondgenoten, een strijdlustiger Iran).
Impact op een akkoord met Iran: Hoewel Washington op vele standpunten in de onderhandelingen met Iran door de knieën is gegaan en het regime van de moellah's veel pleziertjes heeft gedaan (bijvoorbeeld door diens geallieerde Hezbollah niet op te lijsten als een terreurorganisatie), heeft het een lijn getrokken in Jemen, door de anti-Iran coalitie enige steun te verlenen. Zal Iran's Opperste Leider Ali Khamenei zich terugtrekken uit de gesprekken? Hoogst onwaarschijnlijk, omdat het hem aangeboden akkoord te goed is om het af te slaan.
 Amerikaanse diplomaten ontmoeten opnieuw hun Iraanse tegenspelers om te capituleren over weer een ander geschil. |
Al bij al reageert Salman, met zijn bekwame diplomatie en zijn bereidheid om met geweld op te treden in Jemen, op de dodelijke combinatie van Arabische anarchie, Iraanse agressie en de zwakte van Obama, op een manier die het gebied nog jaren zal omvormen.
