Op deze datum vijftig jaar geleden, werd de man die het beste bekend stond als Malcolm X gedood door een doodseskader van Nation of Islam (NoI) terwijl hij sprak net ten noorden van Harlem, New York.
Geboren als Malcolm Little in Omaha op 19 mei 1925, uit een Baptistische minister vader en een moeder afkomstig van Brits-West-Indië (Grenada), beiden politiek geëngageerd, woonde hij op de straten van verschillende steden in het oosten van de V.S. totdat hij in februari 1946 in de gevangenis belandde waar hij een jaar later zijn zelf-onderwijsprogramma aanvatte. Hij hoorde voor het eerst van de NoI van zijn broer in in april 1948 en sloot er zich later dat jaar bij aan. Drie weken na zijn vrijlating uit de gevangenis in 1952, ontmoette hij Elijah Muhammad, de leider van de NoI, en herdacht hij zijn nieuwe identiteit door zijn 'slavennaam' af te gooien ten gunste van Malcolm X.
Vanaf 1953 wijdde hij zich full-time aan de opbouw van de Nation. In een ogen openende ervaring reisde hij in 1959 naar het Midden-Oosten waarna hij begon zich de normatieve islamitische praktijken eigen te maken en werd hij kritischer tegenover NoI, veranderde hij uiteindelijk zijn naam naar El-Hajj Malik El-Shabazz en brak vervolgens met de NoI in maart 1964, toen hij een nieuwe beweging begon, met name de Muslim Mosque, Inc. Een maand later ging hij op bevedvaart naar Mekka (de Hadj), gevolgd door andere reizen naar het Midden-Oosten en Afrika. Verontwaardigd door wat hij zag als een verraad van Malcolm X, werd hij op 21 februari 1965 vermoord door Elijah Muhammad, blijkbaar onder supervisie van Louis Farrakhan. Indien hij nog in leven was, zou Malcolm X zijn 90ste verjaardag naderen.
 Een vel postzegels uit 1999 te zijner ere die de aanvaarding van Malcolm X (1925-65) symboliseert door het establishment. |
Wat kunnen we aanvangen met de nalatenschap van Malcolm X op deze 50ste verjaardag? Hij was erg leergierig, een natuurlijke politicus en een krachtige redenaar, evenals een zeer originele politieke figuur. Hij speelde een belangrijke rol in zowel de grootschalige bekering tot de Islam van Afro-Amerikanen bij zowel NoI als haar normatieve varianten (zijn Autobiography wordt nog steeds aangehaald als een grote bron van inspiratie zij die moslim willen worden) en aan de ontwikkeling van zwart nationalisme, een mildere vorm van zijn favoriete oplossing dat zwarten zich uit de Verenigde Staten zouden moeten terugtrekken en hun eigen land vormen.
Zijn tegenwoordigheid blijft voortleven; en dankzij Spike Lee 's film over hem, een Amerikaanse poststempel te zijner ere en andere tekenen van mainstream aanvaarding, is hij uitgegroeid tot een enigszins onbeduidende figuur. Hier is hoe NBC News hem vandaag op zijn verjaardag kenmerkt: "Tegen de tijd dat hij stierf, had de Moslimleider zijn militante boodschap van zwarte separatisme en trots afgezwakt, maar was nog steeds zeer veel een hartstochtelijk voorstander van zwarte eenheid, zelfrespect en zelfredzaamheid."
 Dankzij de film van Spike Lee blijft de mythe van Malcolm X voortleven. |
Echter Malcolm X was allesbehalve mainstream en de passage van een halve eeuw moet de houdingen ten opzichte van hem niet verzachten. Tot aan het einde bleef hij een radicale, polariserende, onverdraagzame figuur, Martin Luther King's boosaardige Doppelgänger. Ter ondersteuning van deze beschrijving, dank maar eens aan twee beruchte uitspraken. De eerste dateert van 1 december 1963, kort na de moord op John F. Kennedy, wanneer Malcolm X met de opmerking reageerde dat "Vroeger zelf een boerenjongen geweest, hebben kippen die thuis op stok komen mij nooit verdrietig gemaakt; integendeel, ze maakten mij altijd blij."
De tweede uitspraak volgde op een samenkomst met de Ku Klux Klan (o zichzelf een inkijk op zijn extremisme) bedoeld om blanke racistische steun te winnen voor het zwart separatistisch project van de NoI. Volgens een rapport van de FBI, bezweerde Malcolm X de Klanleden dat Joden achter de integratie beweging staken die zij beiden verachten. Joshua Muravchik concludeert uit dit incident dat Malcolm X "een luidruchtige antisemiet was, zowel publiek als privé."
Malcolm X zou accuraat moeten herinnerd worden als de extremist die hij werkelijk was. (21 februari 2015)
Addendum van 21 februari 2015: Er is nog een ander lid van Nation of Islam die zijn hoogdag beleefde vijftig jaar geleden en die zich deze dagen koestert in de heersende bewieroking, iemand die op een persoonlijk niveau veel meer flagranter was dan Malcolm X. Dat zou de nog levende ex-bokser zijn die als Muhammad Ali door het leven gaat. Ik schreef tweemaal over hem naar aanleiding van George W. Bush die hem met een prestigieuze onderscheiding bedacht, lees hier en hier.
