Het plotselinge en nog onverklaarbare machtseinde na 23 jaar van de Tunesische leider, Zine El Abidine Ben Ali (74), heeft mogelijk implicaties voor het Midden-Oosten en voor moslims over de hele wereld. Zoals een Egyptische commentator opmerkte: "Elke Arabische leider kijkt met angst naar Tunesië. Iedere Arabische burger kijkt naar Tunesië met hoop en solidariteit." Ik bekijk deze twee emoties.
 Zine El Abidine Ben Ali van Tunesië (links) met zijn twee buren, Muammar Kadhafi van Libië (midden) en Abdelaziz Bouteflika van Algerije. |
Na verloop van tijd leerden regimes om zichzelf te beschermen door middel van overlappende inlichtingendiensten, het vertrouwen van familie en stamleden, repressie en andere mechanismen. Er volgden vier decennia van sclerotische en steriele stabiliteit. Het verdrijven van regimes waren slechts zeldzame uitzonderingen (Irak in 2003, Gaza in 2007); nog zeldzamer waren de momenten waarop burgerlijke dissidenten een belangrijke rol speelden (Soedan in 1985).
Neem nu de eerste Al-Jazeera, die een brede Arabische aandacht geeft aan zelfgekozen thema's, en het internet. Behalve de goedkope, gedetailleerde en tijdige informatie, geeft het internet ook ongekende geheimen vrij (bijvoorbeeld de recente Wikileaks-dump van de Amerikaanse diplomatieke betrekkingen), en verbindt het gelijkgestemden (via Facebook en Twitter). In Tunesië convergeerden deze nieuwe krachten in december tot een intifada, en al snel werd een stevig verankerde tiran verdrongen.
Als de rechtelozen erin slagen de macht van de saaie, wrede en hebzuchtig leider omver te werpen, moet men ook beducht zijn voor de eventuele islamistische gevolgen van deze omwenteling.
 Tanks en soldaten kleuren de straten van Tunesië. |
Tunesische islamisten hadden een minimale rol in het omverwerpen van Ben Ali, maar ze zullen zich zeker haasten om deze kans uit te buiten. Inderdaad, de leider van de belangrijkste islamistische organisatie van Tunesië, Ennahda, kondigde zijn eerste terugkeer aan naar het land sinds 1989. Heeft interim-president Fouad Mebazaa (77) de politieke geloofwaardigheid om de macht te behouden? Zal het leger de oude garde aan de macht houden? Hebben gematigde krachten de samenhang en de visie om een golf van islamisme af te buigen?
De tweede zorg heeft betrekking op het nabijliggende Europa, dat al zeer incompetent is gebleken in het omgaan met zijn islamistische uitdaging. Als Ennahda de macht grijpt en vervolgens netwerken uitbreidt, fondsen biedt en misschien wapens smokkelt naar bondgenoten in het nabijgelegen Europa, zou het daar gemakkelijk bestaande problemen kunnen vergroten.
 Rached Ghannouchi, hoofd van Ennahda, de belangrijkste islamistische organisatie van Tunesië. |
Wat Franklin D. Roosevelt zou hebben gezegd van een Latijns-Amerika dictator, "Hij is een klootzak, maar hij is onze klootzak", is van toepassing op Ben Ali en vele andere Arabische machthebbers, waardoor het beleid van de Amerikaanse overheid in een schijnbare crisis verkeert. Barack Obama's dubbelzinnige na-de-feiten-verklaring dat hij "de moed en de waardigheid van het Tunesische volk toejuicht" kan gemakkelijk worden begrepen als een waarschuwing voor diverse andere klootzakken of als een beter-laat-dan-nooit-erkenning van lastige feiten in het veld.
Terwijl Washington zijn opties bekijkt, dring ik er bij de regering aan om twee beleidslijnen uit te zetten. Ten eerste, het vernieuwen van de push voor een democratisering, geïnitieerd door George W. Bush in 2003. Dit keer echter met de nodige voorzichtigheid, intelligentie en bescheidenheid, in het besef dat zijn onjuiste toepassing onbedoeld de islamisten faciliteerde om meer macht te verwerven. Ten tweede, het zich concentreren op het islamisme als de grootste vijand van de beschaafde wereld, en het aan de kant strijden van onze bondgenoten - met inbegrip van die in Tunesië - door mee te vechten tegen deze plaag.
