Ik nomineer Recep Tayyip Erdoğan, president van Turkije, als de meest inconsistente, mysterieuze en dus meest onvoorspelbare belangrijke politicus op het wereldtoneel. Zijn overwinning in een referendum afgelopen zondag verleent hem formeel bijna dictatoriale machten die Turkije, het Midden-Oosten en verder in een grotere staat van onzekerheid laten dan ooit.
Hier zijn enkele van de puzzelstukken:
 De stembusgang van 16 april bood een eenvoudig ja ("Evet") of neen ("Hayir") optie. |
Misterie #1: Het referendum houden. Het Turkse electoraat stemde op 16 april in een opmerkelijk nationaal plebisciet dat geen gebruikelijk onderwerp betrof - een idee naar voren brengen of een politicus op het matje roepen - maar met fundamentele grondwettelijke veranderingen die de aard van hun regering zullen beïnvloeden: Zou het land moeten doorgaan met de zwakke democratie van de afgelopen 65 jaren of de politieke macht centraliseren in het presidentschap? Onder de nieuwe dispensatie verdwijnt de premier en de president verkrijgt grote macht over het parlement, het kabinet, de rechterlijke macht, de begroting en het leger.
Turken zagen in het algemeen de 18 voorgestelde wijzigingen in de grondwet als een gewichtige beslissing. De beroemde romanschrijver Elif Şafak sprak voor het grootste deel van he volk toen ze schreef dat het referendum van Turkije de toekomst van het land zou kunnen veranderen. Nadat het referendum voorbij was trokken sommige van de tegenstanders de straat op. 'Turkije zoals we het kennen is voorbij, het is geschiedenis," schreef de journalist Yavuz Baydar. Het magazine Defense & Foreign Affairs heeft het referendum beoordeeld als "de belangrijkste en transformatieve verandering in Eurazië, het Midden-Oosten en delen van Afrika sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1990-91."
 Voor sommige Turken die tegen het referendum waren kwam de uitslag hard aan. |
Maar er is meer aan de hand: jarenlang heeft Erdoğan de bevoegdheden gehouden die het referendum hem geeft. Hij is de baas in Turkije die het land naar zijn wensen kan buigen. Iedereen - cartoonist, cafetaria manager of Canadees - beschuldigd van 'belediging van de president' kan beboet of gevangen genomen worden. Een voormalig premier of president die het niet eens is met Erdoğan, verdwijnt uit het publieke leven. Hij alleen beslist over oorlog of vrede. Wat Erdoğan wil, krijgt hij, ongeacht de constitutionele subtiliteiten.
Erdoğan's fixatie om officieel het kantoor van het presidentschap te ontplooien met de enorme machten die hij in de praktijk al heeft, heeft hem ertoe gebracht om een verkiezing te stelen, een premier te vermijden, een burgeroorlog met de Koerden te beginnen en een crisis met Europa te veroorzaken. Waarom heeft hij zo hard gewerkt voor zo weinig?
Misterie #2: De resultaten van het referendum. Erdoğan heeft enorme druk uitgeoefend om de overwinning in het referendum naar zijn hand te zetten. Hij maakte volledig gebruik van de controle die hij heeft over het gros van de reguliere media. De moskeeën werden gemobiliseerd. Volgens de woorden van een internationale organisatie, werden aanhangers van "Nee" bij herhaling geconfronteerd met "interventie van de politie terwijl ze campagne voerden, sommigen van hen werden zelfs gearresteerd op beschuldiging van het beledigen van de president of van het organiseren van illegale publieke evenementen. "Tegenstanders hebben ook hun baan verloren, werden geconfronteerd met een boycot van de media, ondervonden electriciteitsstoringen of werden in elkaar werden geslagen. Een week voor het referendum, kondigde Erdoğan aan dat zelfs degenen die "nee" zouden stemmen riskeren hun leven in het hiernamaals. Dan, volgens een Zweedse NGO, volgde "de systematische en massale verkiezingsfraude, gewelddadige incidenten en schandelijk genomen maatregelen die werden genomen "door de kiescommissie en die de stemming overschaduwden."'
Desondanks slaagde het referendum met een verrassend magere score van 51,4 procent tegenover 48,6 procent. Als het dan toch redelijk correct werd uitgevoerd, waarom zou Erdoğan de kans hebben gelopen om te verliezen, waardoor zijn aanzien verminderde en zijn impact zou afnemen? Indien het referendum helemaal 'gearrangeerd' was - en dat in het licht van het resultaat voor zijn partij - waarom was de bevestigende stem na zo laag en geen imposante 60, 80 of - waarom niet - 99 procent? De onbelangrijke meerderheid 51,4 procent score nodigde vrijwel oppositiepartijen, gesteund door de Europese Unie en anderen, uit om de legitimiteit van het referendum te bestrijden, waardoor vervelende vragen werden gesteld waar Erdoğan zeker niet op zat te wachten.
 President Bashar al-Assad, won in 2014 de verkiezingen in Syrië met een bevredigende score van 88,7 procent van de stemmen. Maar niemand die dat ernstig nam. |
Misterie #3: Gülen: Erdoğan wil enkel een belangrijke alliantie met mede-islamist Fethullah Gülen beëindigen, een trouwe bondgenoot omzetten in een vaste binnenlandse tegenstander die Erdogan's positie bedreigde en diens corruptie onthulde. In zijn politieke oorlog met Gülen, een bejaarde moslimclericus die woont in de Poconos van het platteland van Pennsylvania, beweerde Erdoğan dat de beweging van Gülen in juli 2016 een vermeende staatsgreep had gepland en geleid. vervolgens sloeg hij al de volgelingen van Gülen in de ban en iedereen die in ongenade was gevallen, wat leidde tot 47.000 arrestaties, 113.000 opsluitingen, 135.000 ontslagen of opschortingen van banen en nog veel, veel meer, in de schaduw van de "sociale dood" zette. Erdoğan ging verder en eiste dat Washington Gülen aan Turkije zou uitleveren en dreigde met een beruk als hij zijn zin niet zou krijgen: "Vroeg of laat zullen de VS een keuze moeten maken. Ofwel Turkije of [Gülen]."
Waarom heeft Erdoğan gekozen om een gevecht met Gülen aan te gaan, waardoor er onrust is ontstaan binnen de Turkse islamistische gelederen en de betrekkingen met de Verenigde Staten in gevaar brengen?
Misterie #4: Semantisch purisme. De Europese Unie heeft met tegenzin visumvrij reizen voor 75 miljoen Turken geaccepteerd naar haar enorme Schengenzone, een voordeel dat Erdoğan mogelijk zou kunnen gebruiken om ongewenste Koerden en Syrische vluchtelingen uit te drijven, om nog niet te spreken over het vergroten van zijn invloed in landen als Duitsland en Nederland. Maar de EU legde deze toegang voorwaarden op zoals het strenger maken van Turkije's vaag verwoordde antiterrorismewetten; het eiste "herziening van de wetgeving en praktijken op terrorisme in overeenstemming met de Europese standaarden." Erdoğan zou deze zinloze concessie kunnen gedaan hebben en om het even wie kunnen arresteren op basis van andere beschuldigingen, maar hij weigerde dit ('Het is onmogelijk om de wetgeving en praktijken op het gebied van terrorisme te herzien," intoneerde een van zijn ministers) en voorzag een buitengewone kans.
Misterie #5: Uitgekookt of megalomaniakaal. Erdoğan werd eersteminister in 2003 en regeerde acht jaar lang behoedzaam, leidde de opmerkelijke economische groei, waarmee hij het militaire leiderschap uitholde die de ultieme macht van het land hield, voerde succesvol een beleid van " zero problemen met de buurlanden." In tegenstelling tot de onverschillige Mohammed Morsi, die amper een jaar als president van Egypte zetelde, heeft Erdoğan zijn acties dusdanig en tactisch getimed, dat bijvoorbeeld haast niemand in juli 2011 opmerkte dat hij de macht van het leger afbouwde.
Dat was toen. Sinds 2011, echter, heeft Erdoğan bij herhaling zijn eigen problemen geconfronteerd. Hij keerde Bashar al-Assad van Syrië gratuite om van zijn favoriete buitenlandse leider (de twee en hun vrouwen waren eens samen met vakantie) in een dodelijke vijand. Hij schoot een Russisch gevechtsvliegtuig neer en moest zich dan ook verontschuldigen. Hij verloor een pijpleiding die Oost-Mediterranees gas naar Europa vervoerde.
 De Erdoğans en de Assads op vakantie in gelukkiger tijden. |
Hij bouwde voor zich op beschermde grond illegaal een absurd groot paleis, het grootste in de wereld sinds het rampzalige Volkspaleis in Boekarest van Nicolae Ceausescu. In een bijzonder onwaardige farce dook Erdoğan plots op op de begrafenis van de Amerikaanse bokser Mohammed Ali om een toespraak te geven, cadeautjes af te geven en zijn foto te nemen bij familieleden, enkel om al zijn verzoeken te zien afgewezen worden en terug naar huis te gaan.
Hij maakt vijanden waar hij ook maar gaat. In Ecuador, sloegen Erdoğan's bodyguards drie pro-Koerdische Ecuadoriaanse vrouwen in de boeien en pakte een parlementariër hard aan die hen probeerde te beschermen. Bij de vraag omtrent dit incident antwoordde de vice-voorzitter van het Ecuadoriaanse parlement: "Totdat Erdoğan's bodyguards een plaatsvervanger hebben aangevallen, was ons publiek zich niet bewust van Turkije. Niemand wist wie een Turk of een Koerd was. Nu weet iedereen het en natuurlijk staan wij aan de zijde van de Koerden. We willen Erdoğan niet meer in ons land zien."
 Enkele van de slachtoffers in Ecuador van Erdoğan's veiligheidspersoneel. |
Wat is er gebeurd met de sluwe leider van tien jaar geleden?
Erdoğan's islamistische aanhangers suggereren soms dat hij op weg is om zichzelf uit te roepen tot kalief. Naarmate de honderdste verjaardag nadert van de ontbinding van het in Istanboel gevestigde kalifaat, zal hij zijn uitdaging vinden; afhankelijk of hij de islamitische of de christelijke kalender gebruikt zou dit respectievelijk kunnen gebeuren op ofwel 10 maart 2021 of 4 maart 2024. U hoort dit hier voor het eerst.
Helaas zijn de westerse reacties op Erdoğan warrig en zwak geformuleerd. Angela Merkel ging ermee akkoord om standup-comedian Jan Böhmermann voor de rechtbank te brengen op beschuldiging van Erdoğan belachelijk te maken. Donald Trump feliciteerde Erdoğan in feite om zijn tirannieke overwinning en beloonde hem de daaropvolgende maand met een ontmoeting. En de Australiërs hielden zich koest omwille van de Gallipoli herdenkingen.
 Jan Böhmermann diende zich voor de rechter te verantwoorden nadat hij de spot had gedreven met Erdoğan op de Duitse televisie. |
Het wordt tijd om Recep Tayyip Erdoğan te zien als de dictatoriale, Islamistische en anti-westerse egomaniak die hij is en zijn buren en onszelves te beschermen voor de schade die hij reeds heeft veroorzaakt en de grotere problemen die op komst zijn. De Amerikaanse atoomwapens verwijderen van de luchtmachtbasis in Incirlik zou al een stap in de goede richting zijn; nog beter zou zijn om Ankara te verwittigen daat haar actieve NATO lidmaatschap in gevaar is gebracht door zijn dramatische ommezwaai in zijn gedrag.
Daniel Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is de president van het Midden-Oosten Forum. © 2017 door Daniel Pipes. Alle rechten voorbehouden.
Update van 21 april 2017: Al-Ahram's uitstekende Turkse correspondent Sayed Abdel-Meguid wijst op Misterie #2: Twee dagen voor het referendum, kondigde Erdoğan aan dat er een verrassing op komst was. Hoewel opiniepeilingen een goed resultaat voorspelden, zouden de grondwettelijke veranderingen in feite door een aardverschuiving worden gepasseerd. Waarna vervolgens, direct nadat de verkiezingen werden afgesloten op 16 april,
kreten en gefluit klonken door de gangen van de macht. Slechts 20 procent van de stembussen was geopend en geteld, maar de resultaten gaven 65 procent ten gunste van de bewuste wet. "Dit is nog maar het begin! Het aantal zal hoger worden, zoals de leider voorspelde," schreeuwden AKP-aanhangers met de tranen in hun ogen.
Maar dan begon het "Ja" stemmenpercentage langzaam naar beneden te zakken en de grote "verrassing" begon steeds meer op een nachtmerrie te lijken... De regeringspartij en haar aanhangers staarden met open mond naar de TV schermen. Wat gebeurde er?... Uiteindelijk, nadat 99 procent van de stemmen waren geteld, zagen we de halve waarheid. "Ja" won met 51,2 procent van de stemmen. Zelfs de AKP supporters waren ontgoocheld. Na al de massa bijeenkomsten, de voorbereidingen, de opbouw, was dit alles?
Met al de mechanismes ter zijner beschikking, waarom liet Erdoğan dan zichzelf zo voor de gek zetten? De enig mogelijke verklaring is om het gesjoemel met de stemming geloofwaardiger te maken, maar alle onregelmatigheden rondom de stemming verzwakken dat voordeel.
(Abdel-Meguid besluit dat het lage aantal "Ja" stemmen betekent dat de AKP, Erdoğan's partij, "zonet de vleugels werden afgeknipt." Ik ben het daar niet mee eens, het percentage zal snel vergeten zijn.)
