"Wij hebben te maken met zeer moeilijke problemen." Aldus sprak koning Abdullah van Jordanië een half jaar geleden. Een zopas voltooide week van intensieve reizen en besprekingen doorheen heel Jordanië vindt niemand die niet akkoord gaat met die beoordeling. Jordanië kan niet meer hyper kwetsbaar blijven en onder belegering, zoals het dat in de afgelopen decennia was, maar het ziet misschien ongekende problemen tegemoet.
Gecreëerd uit het ijle door Winston Churchill in 1921 om de Britse keizerlijke belangen te behartigen, heeft het Emiraat van Trans-Jordanië, tegenwoordig het Hasjemitische Koninkrijk van Jordanië, voor bijna een eeuw een precair bestaan geleid. In het bijzonder kwamen de gevaarlijke ogenblikken in 1967, toen Pan-Arabische druk koning Hoessein (reg. 1952-99) ertoe bracht om oorlog jegens Israël te voeren en Cisjordanië (aka de Westelijke Jordaanoever) te verliezen; in 1970, toen een Palestijnse opstand hem bijna omverwierp; en 1990-91, toen pro-Saddam Hussein gevoelens hem ertoe aanzetten om zich bij een hopeloze en kwade zaak aan te sluiten.
 Winston Churchill (6de van links) nam in 1921 wat vrije tijd om Transjordanië te creëren. |
De gevaren van vandaag zijn divers. ISIS sluimert in Syrië en Irak, net over de grens, aantrekkelijk voor een kleine maar echte minderheid van Jordaniërs. De eens zo robuuste handel met die twee landen is bijna ingestort - alsook de daarmee samengaande winstgevende doorgangsrol van Jordanië. In een gebied dat rijkelijk bedeeld is met aardolie en gas, is Jordanië één van de zeer weinig landen die bijna geen aardoliemiddelen heeft. Stadbewoners ontvangen slechts één enkele dag per week water en plattelandsbewoners vaak zelfs minder. Het toerisme is gedaald dankzij de bekende wispelturigheid van het Midden-Oosten. De recente uitspraak van de koning omtrent autoriteit irriteert diegenen die meer democratie eisen.
De belangrijkste kwestie van de identiteit blijft onopgelost. Als een land van massieve en herhaalde immigratie voor over honderd jaren (die zelfs de aantallen overschrijden die naar Israël zijn gegaan), heeft het golven van Palestijnen (in 1948-49, 1967, en 1990-91), Irakezen (2003) en Syriërs (sinds 2011) ontvangen. De Palestijnen, volgens de meeste ramingen, vormen een wezenlijke meerderheid van de bevolking van het land; zij stellen ook de diepste verdeeldheid voor. Het is de gewoonte om van "Jordaniërs" en "Palestijnen" te spreken, hoewel de laatstgenoemden burgers en de kleinkinderen van burgers zijn. Zoals wordt veronderstelt, is het gevoel van apart en superieur te zijn aan de meestal stammenvolkeren in de Oost Bank, niet verminderd in de tijd en vooral niet toen de Palestijnen economische successen bereikten.
 De Jordaanse koning Abdullah II bezocht President Donald Trump op 3 februari 2017. |
De kracht van het land is eveneens formidabel. Omringd door crisissen, is de bevolking realistisch en zeer bewust van de problemen. De koning geniet van een onbetwiste positie van gezag. De gemengde huwelijken eroderen de historische scheiding van het land tussen Palestijnen en stammenvolkeren - iets dat door de toevloed van Irakezen en Syriërs verder erodeert. De bevolking geniet van een hoog niveau van onderwijs. Jordanië geniet van een goede reputatie rondom de wereld.
Dan is er Israël. "Waar zijn de vruchten van de vrede?" is een gemeenschappelijk refrein over het verdrag van 1994 van Jordanië met Israël. De politici en de pers kunnen dat niet zeggen, maar het antwoord is verblindend duidelijk: of het gebruikt Haifa als een alternatief voor de Syrische landroute, het verwerven van goedkoop water, of de voorziening van overvloedig gas (dat reeds geleverd wordt), de voordelen voor Jordanië zijn direct en wezenlijk van zijn banden met Israël. Ondanks dit, bestaat er een perverse sociale druk tegen "normalisatie" met Israël die in tijd nog is toegenomen, die absoluut iedereen intimideert en relaties met de Joodse staat verhindert om hun potentieel te bereiken.
 De Israëlische ambassade in Amman staat geïsoleerd van andere gebouwen en wordt beschermd door intimiderende Jordaanse veiligheidskrachten. |
Een Jordaniër vroeg me waarom Israëliërs aanvaarden dat ze als een maîtresse worden behandeld. Het antwoord is duidelijk: omdat het welzijn van Jordanië in Israël wordt gezien als een primordiale prioriteit, zodat opeenvolgende regeringen, ondanks dat het land, zij het knarsetandend, de laster en leugens over zich laat heengaan die over haar worden verteld in de pers en in de straten. Hoewel zij te beleefd zijn om het te zeggen, wensen zij duidelijk dat de koning grip krijgt op deze kwestie en zou moeten wijzen op de voordelen van vrede.
Wat mij persoonlijk betreft: sinds 2005 pleit ik voor "Jordanië aan de Westbank, Egypte aan Gaza: De drie-staten oplossing" als een manier om het Palestijnse probleem op te lossen. Dienovereenkomstig, vroeg ik aan bijna al mijn 15 gesprekspartners (die een brede waaier van gezichtspunten vertegenwoordigden) over een terugkeer van Jordaanse soevereiniteit over de Westelijke Jordaanoever. Ik betreur het te moeten rapporteren dat elk van hen dit idee krachtig verwierp. "Waarom," leken zij allen te zeggen "zouden wij die hoofdpijn willen?" Het accepteren van hun negatief oordeel betekent dat Israël geen praktische oplossing heeft voor het probleem van de Westelijke Jordaanoever heeft, zodat het met tegenzin haar ongewenste soevereiniteit over de Palestijnen waarschijnlijk in de verre toekomst zal verderzetten.
Het bezoek samengevat: Jordanië is door vele crisissen heen gesparteld, het zou dit opnieuw kunnen doen, maar de aaneenschakeling van huidige gevaren vormt een buitengewone uitdaging voor Jordanië en zijn vele sympathisanten. Zal koning Abdullah aan die "zeer moeilijke problemen" het hoofd kunnen bieden?
Daniel Pipes (DanielPipes.org, @DanielPipes) is de president van het Midden-Oosten Forum. © 2017 door Daniel Pipes. Alle rechten voorbehouden.
Update 9 maart 2017: Israël's ambassadeur aan Jordanië deelt mijn bezorgdheden:
Einat Shlein waarschuwde onlangs dat het Hasjemitische koninkrijk geconfronteerd wordt met toenemende instabiliteit temidden van economische ellende en een toestroom van Syrische vluchtelingen, volgens een bericht in de krant Ha'aretz.
Shlein gaf naar verluidt een pessimistische beoordeling van de kordaatheid van het regime in een vergadering met IDF stafchef Gadi Eisenkot in oktober. Eisenkot werd naar verluidt verontrust door deze verklaring.
Interessant is de Israëlische reactie om meer te doen:
Een niet nader genoemde Israëlische topfunctionaris zei tegen de krant dat de stafchef [van het IDF] sindsdien zegt dat de Joodse staat zijn buurman moet helpen. Het was niet duidelijk welk soort van hulp hij in gedachten had.
